Ponad połowa Polaków ma trudności z zasypianiem lub wybudza się w nocy albo przedwcześnie - wynika z badania przeprowadzonego w ramach Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego.1) Nocnymi markami częściej są kobiety. Problemy ze snem mają zwłaszcza seniorki (narzeka na nie aż 74,8% pań w wieku 60-79 lat).
Największe trudności mamy jednak z zasypianiem. Niezależnie od wieku i płci, po położeniu się do łóżka na sen długo czeka aż 60,2% Polaków. Dlaczego tylu z nas tak trudno wpaść w kojące objęcia Morfeusza i spokojnie pozostać w nich do rana?
Dlaczego budzę się w nocy?
Organizm ludzki ma naturalny zegar biologiczny, w którym naprzemiennie występują fazy czuwania i spania. Na ich rytmiczne pojawianie się wpływ ma nie tylko starzenie się organizmu, związane z mniejszą potrzebą snu, ale także życie pełne napięcia i stresu.
Trudności ze snem dotykają szczególnie kobiet po okresie menopauzy, pracowników zmianowych i seniorów w wieku 65+.
Dawniej na problemy ze snem skarżyli się głównie seniorzy, dziś obserwuje się je u coraz młodszych osób, nawet u młodzieży. Zaburzenia snu dotyczą jego prawidłowego rytmu, głębokości i czasu trwania. Taki sen nie daje pełnego wypoczynku, jest niespokojny i płytki. O zaburzeniach snu mówimy, gdy problemy trwają co najmniej przez miesiąc, trzy razy w tygodniu lub częściej i wpływają na zachowanie pacjenta w ciągu dnia, takie jak pogorszenie samopoczucia i/bądź zaburzenia funkcjonowania w ciągu dnia.
Charakterystyczne są trudności z zasypianiem (definiowane jako wydłużenie okresu zasypiania, dłuższe niż 45 minut), trudności z utrzymaniem snu (łączny czas wybudzeń w ciągu nocy, tzw. czas czuwania wtrąconego, wynosi powyżej 30 minut) i zbyt krótki całkowity czas snu (poniżej 6 godzin, nie dotyczy to jednak osób z małą potrzebą snu).
Co może powodować problemy ze snem?
- przyczyny zewnętrzne: wpływ rozbudzających czynników (upał bądź chłód, niedostatecznie zaciemniona sypialnia, hałas);
- przyczyny psychogenne: stany silnego pobudzenia emocjonalnego, stres, sytuacje konfliktowe;
- przyczyny toksyczne i jatrogenne: wybudzający wpływ alkoholu, kofeiny bądź niektórych leków;
- przyczyny pierwotne: określane jako trudne do uchwycenia.
Brak snu groźniejszy niż się wydaje
Na podstawie wywiadów epidemiologicznych szacuje się, że problemy ze snem występują u 30-50% dorosłej populacji. Ok. 20% osób doświadcza kłopotów ze snem codziennie lub co najmniej trzy razy w tygodniu. 10-28% osób określa problemy ze snem jako umiarkowane do ciężkich, a u 15% brak snu w nocy negatywnie wpływa na funkcjonowanie w czasie dnia.2) Nie wolno lekceważyć zwłaszcza przedłużających się problemów ze snem, bo mogą znacząco zmniejszyć komfort życia.
Jak wynika z badań, prezentowanych podczas konferencji z okazji Światowego Dnia Snu w 2018 roku, przedłużające się problemy ze snem dosłownie zmieniają mózg, który w nocy nie do końca „wyłącza” wszystkie obszary normalnie nieaktywne podczas snu.
Co gorsza, wówczas w dzień mózg nie aktywuje w pełni m.in. kory przedczołowej, odpowiedzialnej za koncentrację uwagi, rozwiązywanie problemów i racjonalną ocenę sytuacji. Z tego powodu osoby „długotrwale” niewyspane gorzej funkcjonują intelektualnie, są bardziej drażliwe, skłonne do zachowań impulsywnych i ryzykownych.3)
Skutki problemów ze snem
Fizyczne:
- osłabienie koncentracji, uwagi i motywacji;
- uczucie zmęczenia, większa senność i niekontrolowane zasypianie w ciągu dnia;
- obniżone zdolności intelektualne;
- pogorszenie koordynacji oko-ręka, wydłużenie czasu reakcji, niższa jakość wykonywanych czynności, co powoduje więcej błędów, m.in. podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Fizjologiczne:
- zwiększone ryzyko zaburzeń i chorób psychicznych;
- obniżona odporność i podatność na infekcje.